ศาลเจ้ายะซุกุนิ

 

 ว่าด้วยเรื่อง “ศาลเจ้ายะซุกุนิ”

เพื่อนๆคุ้นหูกับศาลเจ้ายะซุกุนิไหมครับ ผมว่าถ้าใครดูข่าวต่างประเทศประจำ ต้องคุ้นแน่นอน เพราะสถานที่แห่งนี้มักจะมาพร้อมกับข่าวความขัดแย้งของประเทศญี่ปุ่น กับเพื่อนบ้าน คู่กรณีก็คือ จีน และเกาหลี

เราไปว่ากันที่อดีต ที่มาของศาลเจ้านี้กันก่อนดีกว่าครับ ในยุคเมจิ เกิดสงครามกลางเมืองภายในประเทศญี่ปุ่น เรียกว่าสงครามโบะชิง (ผมเคยเสนอเรื่องนี้ไปแล้ว ลองหาดูในเพจนะครับ) ซึ่งเป็นการสู้รบระหว่างฝ่ายรัฐบาลโชกุนโทะกุกะวะและฝ่ายของผู้จงรักภักดีต่อองค์จักรพรรดิ สุดท้ายฝ่ายองค์จักรพรรดิเป็นผู้ชนะ สิ้นสุดยุคของโชกุนโทะกุกะวะที่ปกครองญี่ปุ่นยาวนานกว่า 260 ปี มีผู้คนล้มตายจำนวนมาก องค์จักรพรรดิเมจิมีรับสั่งให้สร้างอนุสรณ์สถานเพื่อรำลึกถึงผู้เสียชีวิตในเหตุการณ์สงครามโบะชิง และพระราชทานชื่อว่า โตเกียวโชกนชะ ต่อมา จักรพรรดิเมจิ ได้ทรงเปลี่ยนชื่อเป็นยะซุกุนิจินจะ ในปี พ.ศ. 2422 ซึ่งหมายถึง ประเทศที่สงบสุข

หลังจากนั้นศาลเจ้ายะซุกุนิถูกใช้เพื่อเป็นที่สถิตให้แก่เหล่าดวงวิญญาณของทหารญี่ปุ่นที่เสียชีวิตในสงครามโลกครั้งที่ 2 กว่า 2,466,000 คน ด้วย ภายในศาลมีป้ายชื่อทหารที่เสียชีวิตระหว่างสงคราม บางคนมีชื่อเป็นอาชญากรสงครามรวมอยู่ด้วยกว่า 12 คน รวมทั้งนายฮิเดะกิ โทโจ นายกรัฐมนตรีของญี่ปุ่นสมัยสงครามโลกครั้งที่ 2 ซึ่งเป็นผู้บัญชาการให้กองทัพญี่ปุ่นโจมตีอ่าวเพิร์ล ฮาร์เบอร์ ของสหรัฐอเมริกา ก็ได้รับการอัญเชิญดวงวิญญาณให้มาที่สถิตอยู่ในศาลเจ้าแห่งนี้ด้วยเช่นกัน

ปัญหามันก็เกิดเอาตรงนี้นี่แหละครับ เพราะทหารหลายคนที่เสียชีวิตในสงคราม แล้วถูกอัญเชิญมาสถิตที่นี่ มีป้ายชื่อ หลายคนเป็นผู้ที่มีบทบาทสำคัญในการก่ออาชญากรรมสงครามอันโหดร้ายต่อชาวจีนและเกาหลี ในช่วงสงครามโลกครั้งที่สอง ประเพณีของผู้นำญี่ปุ่นในการสักการะดวงวิญญาณของทหารญี่ปุ่นจึงสร้างความไม่พอใจให้กับทั้งสองประเทศเป็นอย่างมาก (จริงๆที่นั่นก็มีดวงวิญญาณทหารที่เสียชีวิตในสงครามโบะชิงด้วยนะครับ) ทั้งสองประเทศเห็นว่าการกระทำเช่นนี้เป็นการแสดงออกที่ไม่เหมาะสม บอกตรงๆคือทำร้ายจิตใจชาวจีน และเกาหลี ที่สูญเสียจากการกระทำของทหารญี่ปุ่นเหล่านั้นนั่นแหละครับ

ผมขออนุญาตมองเรื่องนี้ทั้งสองมุมนะครับ เป็นเช่นนี้เสมอครับ ฮีโร่ของเรา อาจเป็นตัวร้ายของเขาก็ได้ ผมเข้าใจจีนและเกาหลีนะครับ เพราะทั้งสองประเทศต้องสูญเสียมากมายจากสงครามโลกครั้งที่สอง โดยการนำของเหล่าทหารหลายท่านที่สถิตอยู่ที่ศาลเจ้าแห่งนี้ การที่ผู้นำของญี่ปุ่นไปสักการะดวงวิญญาณเหล่านั้น เหมือนเป็นการตอกย้ำความเจ็บช้ำที่ชาวจีนและเกาหลีได้รับ ความไม่พอใจย่อมมีเป็นธรรมดา แต่ผมก็เข้าใจมุมมองของญี่ปุ่นนะครับ เพราะอันที่จริงศาลเจ้าแห่ง ดั้งเดิมสร้างเพื่อรำลึกถึงผู้เสียชีวิตในเหตุการณ์สงครามโบะชิง ซึ่งเป็นสงครามครั้งสำคัญที่กำหนดความเป็นไป ที่ส่งผลต่อญี่ปุ่นในปัจจุบัน (ก็สำคัญพอๆกับสงครามกลางเมือง เหนือ-ใต้ อเมริกานั่นแหละครับ) พวกทหารในสงครามโลกครั้งที่สองมาทีหลัง แต่การกราบไหว้สักการะมีมาแต่เนิ่นนาน จบแทบจะเป็นประเพณีของชาวญี่ปุ่นไปแล้ว

บางทีถ้ามาลองคิดดู ก็แยกยากนะครับ ว่าคนๆนั้นเค้าขึ้นไปไหว้เนี่ย เค้าไหว้ใคร ทหารในสงครามโบะชิง ทหารในสงครามโลกครั้งที่สอง หรือไหว้แบบรวมๆ แต่ถ้าเราเป็นผู้นำญี่ปุ่นผมว่ากับเรื่องนี้ก็คิดหนักเหมือนกันครับว่าจะเอาไง ไปไหว้ จีน เกาหลี ไม่พอใจแน่ การดำเนินนโยบายต่างประเทศ,เศรษฐกิจ มีปัญหาแน่นอน แต่ถ้าไม่ไป อย่างที่เราพอจะทราบๆกัน ว่าญี่ปุ่น มีความเป็นชาตินิยมสูงมาก ถ้าไม่ไปไหว้(ไม่แสดงความเคารพต่อผู้ที่ถือเป็นวีรบุรุษของชาติ) เพราะกลัวจีนกับเกาหลีจะโกรธ ท่านผู้นำคนนั้นนี่แหละครับจะโดนคนญี่ปุ่นโกรธ ความนิยมในตัวท่านก็ลดฮวบแน่นอน

ภาพประกอบ ศาลเจ้ายะซุกุนิ ปี 1873